ÖN İNCELEME AŞAMASI NEDIR ? (HMK M.140)

HMK Madde 140

(1) Hâkim, ön inceleme duruşmasında, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder.

(2) Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder; bu konuda sonuç alınacağı kanaatine varırsa, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin eder.

(3) Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür.

(4) Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır. Zorunlu olan hâllerde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilir.

(5) (Değişik:22/7/2020-7251/14 md.) 139 uncu madde uyarınca yapılan ihtara rağmen dilekçelerinde gösterdikleri belgeleri sunmayan veya belgelerin getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilir. Ön İnceleme Duruşmasında Neler Yapılır?

Ön İnceleme aşamasında yapılacak incelemeler şöyledir; -Tarafları sulhe teşvik etmek, -Dava şartlarının varlığını incelemek, -Varsa ilk itirazlar ile ilgili karar vermek, -Hak düşürücü süre ve zamanaşımı itirazlarını değerlendirmek, -Uyuşmazlığı tespit etmek. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 320’de Ön İnceleme aşamasında yapılacaklar sıralanmıştır; “

(1) Mahkeme, mümkün olan hâllerde tarafları duruşmaya davet etmeden dosya üzerinden karar verir.

(2) Daha önce karar verilemeyen hâllerde mahkeme, ilk duruşmada dava şartları ve ilk itirazlarla hak düşürücü süre ve zamanaşımı hakkında tarafları dinler; daha sonra tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. Tarafların sulh olup olmadıkları, sulh olmadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanağa yazılır; tutanağın altı hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür…” Ön İnceleme Duruşmasının İşleyişi Nasıldır?

Hukuk Muhakemeleri Kanunu Madde 140’ta “

(1) Hâkim, ön inceleme duruşmasında, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder.

(2) Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve hukuki sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder; bu konuda sonuç alınacağı kanaatine varırsa, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin eder.

 (3) Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür.

  (4) Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır. Zorunlu olan hâllerde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Anılan düzenlemeden de anlaşılacağı üzere sırayla; -Dava şartı ve ilk itirazlar değerlendirilir, bu hususlarda bir eksiklik yok ise sonraki adıma geçilebilir, -Uyuşmazlık konusu tarafların beyanları sonrası tespit edilir, -Taraflar sulhe ve arabuluculuğa teşvik edilir, -Son olarak da tutanak imza altına alınır. Ön inceleme duruşması her şeyin hazır olmasına rağmen tarafların gelmemesinden kaynaklı görülemez ise hakimin takdiri ile bir kereye mahsus olmak üzere ertelenebilecektir. Ön inceleme özel bir öneme sahiptir. Yargılamanın daha düzenli yürütülmesi, tarafların iddia ve savunmalarının ve bunlara ilişkin delilerin tam olarak belirlenmesi ve toplanması ve gereksiz tahkikat işlemelerinin önüne geçilmesi, tahkikata ilişkin tüm hazırlık işlemlerinin yapılarak, tahkikatın gerektiği gibi ve kısa sürede tamamlanması amacıyla özellikle yargılamanın başında verilmesi gereken kararların sonraya ertelenmemesi için ön inceleme aşaması kabul edilmiştir. Böylece her bir yargılama kesiti gerektiği gibi uygulanacak, bir aşamada yapılması gereken işlemler gereksiz yere başka bir aşamanın içine taşınmayacaktır. Yargılamanın karmaşık, bilinmez ve ön görülmez bir süreç hâline gelmemesi, bir düzen içinde ve kısa sürede tamamlanması aynı zamanda adil yargılanma hakkının da bir gereğidir. Bu sebeple uygulamada zaman zaman yapıldığı gibi, yargılama aşamalarının iç içe geçtiği, biri tamamlanmadan diğerine geçilmesi şeklinde bir yargılama doğru değildir. Örneğin, henüz dilekçeler aşaması tamamlanmadan tahkikat için duruşma günü tebliğ edilmesi ve bu sebeple tahkikat duruşmaları yapılırken bir yandan da dilekçelerin verilmeye devam etmesi ve gereksiz duruşmalar yapılması, tahkikata tüm deliller toplanmadan başlanması, duruşmaların delil toplamak için gün verilmesi ile geçmesi hep kötü uygulama örneklerdir.  Oysa yapılması gereken dilekçeler aşamasının tamamlanması, bu arada ibrazı mümkün olan delillerin ibrazı ile başka yerden getirilecek deliller varsa bu delillerin bildirilmesi ve gerekli masrafın alınarak delillerin toplanmaması, bu işlemler yapıldıktan sonra delillerin tartışılması için duruşmalar açılması, keşif veya bilirkişi incelemesi için oturum yapılması, en sonunda da taraflar tüm yargılamayı değerlendirilmeleri için sözlü yargılamada fırsat tanınarak hüküm verilmesidir. YARGITAY KARARI Yargıtay 2. Hukuk Dairesi 2021/977 E. , 2021/2576 K. HMK 140 Birleşen dosya açısından da dilekçeler karşılıklı verilmesi aşamasından sonra ayrıca ön inceleme duruşması yapılmalıdır. Dosya kapsamından, davalı-davacı erkek tarafından… 1. Aile Mahkemesi’nde 27.09.2016 tarihinde TMK’nın 166/son maddesine dayalı olarak açılan birleşen dava dilekçesinin ön inceleme duruşmasında davacı-davalı kadın vekiline tebliğ edildiği, dilekçelerin karşılıklı verilmesi (HMK m. 126-136) aşaması tamamlanmadan yargılama aşamasına geçildiği anlaşılmaktadır. Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 136. maddesinde davacının, cevap dilekçesinin kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde cevaba cevap dilekçesi; davalının da davacının cevabının kendisine tebliğinden itibaren iki hafta içinde ikinci cevap dilekçesi verebileceği, 137. maddesinde, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılacağı, ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilemeyeceği ve tahkikat için duruşma günü verilemeyeceği hükme bağlanmıştır. Ön inceleme duruşmasına davet ve ön inceleme duruşmalarının usulü ve yapılacak işlemler ise Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 139. ve 140. maddelerinde düzenlenmiştir. Mahkemece yasanın bu amir hükümlerine riayet edilmeksizin, usulüne uygun şekilde dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşaması tamamlanıp yine usulüne uygun şekilde ön inceleme yapılmadan tahkikata geçilerek işin esası hakkında karar verilmesi usul ve yasaya aykırıdır. O halde mahkemece yapılacak iş; dilekçelerin karşılıklı verilmesi aşaması tamamlandıktan sonra ön inceleme duruşması için gün tayin edilerek, gerçekleşecek sonucu dairesinde işlem yapmaktan ibarettir. Açıklanan yönde işlem yapılmak üzere, birleşen davaya yönelik hükmün bozulması gerekmiştir. Bu konu hakkında soru ve sorunlarınız için Denizli DemirGüren hukuk bürosu ile iletişime geçebilirsiniz.

#avukat #denizliavukat #denizlicezaavukatı #denizlimirasavukatı